ĐIỀU CHƯA BIẾT VỀ DOANH NHÂN NGUYỄN THỊ NĂM - Tác giả Phan Thế Hải
.
Cuộc
đời của nữ doanh nhân tài ba Nguyễn Thị Năm đã có cái kết không có hậu, âu cũng
là những sai lầm trong thời quá vãng. Sau này, một số nhà cách mạng lão thành
đã có những nghĩa cử minh oan cho bà khiến vong linh bà được an ủi phần
nào...
Ngày
cuối tuần, ghé thăm ông Phạm Chí Cường, tôi được ông tặng cuốn sách Ký ức về
gia đình - bạn bè. Ông Cường là doanh nhân có 60 năm hoạt động trong ngành thép
và kết thúc sự nghiệp với cương vị Chủ tịch Hiệp hội Thép Việt Nam.
Những
tưởng cuộc đời như ông Cường là viên mãn, không mấy ai được như thế, nhưng đọc
hồi ký của ông mới thấy những lớp lớp giông bão, bao lần tưởng như sự nghiệp bị
vùi dập, nhưng ông đều vượt qua. Lý do mà ông gặp nhiều rắc rối đến thế chỉ vì
gia đình là thông gia với bà Nguyễn Thị Năm - nhà tư sản thời Pháp thuộc đã
đóng góp rất nhiều tiền của, trí tuệ và sức lực cho kháng chiến. Chị gái ông
Cường - bà Phạm Thị Cúc (sinh năm 1929) lấy ông Nguyễn Hanh (sinh năm 1923) là
con trai cả của bà Nguyễn Thị Năm.
Gần
chục năm về trước, được đọc bài báo của nhà sử học Dương Trung Quốc, tôi có
biết đến bà Năm - nhà tư sản yêu nước từng bị xử bắn oan ức trong cải cách
ruộng đất. Ít lâu sau đó, nhà báo Xuân Ba cũng có ký sự dài kỳ về cuộc đời bà.
Theo
đó, bà Năm là nhà tư sản yêu nước, từng nuôi giấu nhiều cán bộ cách mạng như Lê
Đức Thọ, Trường Chinh, Võ Nguyên Giáp... Bà Năm cũng là người từng nuôi cả
trung đoàn bộ đội, hiến cho Nhà nước hàng trăm cây vàng trong Tuần lễ vàng.
Những nội dung ấy, có thể đọc trên mạng.
Nay
qua câu chuyện với ông Cường và con cháu bà Nguyễn Thị Năm, xin được bổ sung
thêm một vài thông tin về nữ doanh nhân tài giỏi này.
Bà
Nguyễn Thị Năm (1906-1953), tên thường gọi là bà Cát Hanh Long. Sở dĩ bà có tên
này vì con trai cả của bà là Nguyễn Hanh và con trai thứ là Nguyễn Cát (sinh
năm 1925). Ông Cát còn có tên khác là Nguyễn Công. Chồng bà Năm là Nguyễn Oánh,
ông Oánh mất năm 1943, bà Năm ở vậy nuôi con.
Dẫu
một nách nuôi hai con nhỏ nhưng bà rất giỏi làm ăn. Đầu tiên là thu mua sắt vụn
bán cho các chủ tàu người Pháp, mua các mặt hàng tiêu dùng từ tàu buôn nước
ngoài cung cấp cho chợ đầu mối ở Hải Phòng, Hà Nội. Bà sớm thành đạt trên
thương trường, xây nhà, tậu ruộng, thuê mướn rất nhiều nhân công.
Đầu
những năm 1940, có một tàu buôn của người Pháp trên đường vào cảng Hải Phòng bị
đắm ở Cửa Cấm gần Đồ Sơn. Chủ tàu sợ Việt Minh nên bán tháo, bỏ của chạy lấy
người để về nước. Bà Năm bỏ tiền ra mua tàu với giá rẻ mạt, rồi thuê thợ lặn
vớt hàng. Chỉ riêng rượu vang Bordeaux vớt lên bán đã đủ tiền trả xác tàu, còn
bao nhiêu hàng hóa trên tàu là tiền lãi của bà.
Có
tiền, bà tậu hai đồn điền ở Đồng Bẩm và Phúc Trừu thuộc tỉnh Thái Nguyên, rộng
cả nghìn héc ta. Sở dĩ khi đó bà tậu đồn điền là vì phong trào Việt Minh đang
lên mạnh, các chủ đồn điền người Pháp lo sợ nên bán rẻ để về nước.
Nhờ
những đồn điền này mà gia đình bà đã trở thành cơ sở của Việt Minh từ khi chưa
cướp chính quyền cho đến khi kháng chiến toàn quốc bùng nổ. Người giác ngộ nữ
doanh nhân trẻ tuổi này và mời bà tham gia Mặt trận Việt Minh ở Hải Phòng là
nhà văn Nguyễn Đình Thi. Cũng từ đây bà gặp nhiều cán bộ cách mạng sau này đảm
nhiệm những cương vị quan trọng như Hoàng Hữu Nhân - Bí thư Thành ủy Hải
Phòng, Hoàng Tùng - Chánh văn phòng Trung ương Đảng, Vũ Quốc Uy, Hoàng
Thế Thiện, Phạm Tuấn Khánh...
Làm ăn
phát đạt, bà Năm cung cấp nhiều tài chính cho cách mạng. Hiện con cháu bà còn
giữ một tập chứng từ về việc đóng góp cho cách mạng 20.000 đồng bạc Đông Dương
(tương đương 700 lạng vàng), thóc gạo, vải vóc, nhà cửa và vàng. Bà là một
trong những người đóng góp nhiều nhất trong Tuần lễ vàng ở Hải Phòng.
Ngày
18/8/1945, bà là người phụ nữ duy nhất đã phóng xe hơi nhà, treo cờ đỏ sao vàng
từ Hải Phòng lên thẳng chiến khu, qua thành phố Thái Nguyên, nơi quân Nhật còn
chiếm đóng đến Đồng Bẩm, Đình Cả, Võ Nhai để báo cho con trai và các đồng chí
tin Hà Nội đã giành được chính quyền.
Hai
con của bà sau đó về tham gia lực lượng vũ trang ở Thủ đô, một người bị thương
ở Cầu Giấy khi toàn quốc kháng chiến bùng nổ, một người đã từng tháp tùng đoàn
đại biểu Chính phủ do các ông Nguyễn Lương Bằng, Trần Huy Liệu dẫn dầu vào Huế
tước ấn kiếm vua Bảo Đại, rồi sau này trở thành Trung đoàn trưởng nổi tiếng của
Sư đoàn 351.
Trong
thời gian kháng chiến chống Pháp, bà Năm tham gia lãnh đạo Hội Phụ nữ tỉnh Thái
Nguyên và Liên khu Việt Bắc, trong đó có ba năm làm Chủ tịch Hội Liên hiệp Phụ
nữ Thái Nguyên. Nhiều cán bộ cách mạng, nhiều đơn vị bộ đội tá túc trong đồn
điền của bà, được bà nuôi ăn, may quần áo cho mặc.
Năm
1953, cuộc cải cách ruộng đất được tiến hành. Đợt “phát động” mang tính thí
điểm đầu tiên ở huyện Đại Từ, Thái Nguyên, bà Nguyễn Thị Năm bị quy là địa chủ.
Sau những cuộc đấu tố với đủ thứ tội được gán ghép, vu khống, người phụ nữ 47
tuổi này đã bị xử bắn và được báo chí đương thời xem là “phát súng hiệu” cho
cuộc cách mạng “long trời lở đất”.
Chuyện
về bà Năm còn rất dài, bởi không chỉ con cháu bà bị hệ lụy do các ông bà bần
nông cốt cán quy chụp mà những người liên đới như gia đình ông Phạm Văn Bính
(1900-1969) và 10 người con, cùng các cháu cũng bị liên lụy chỉ vì ông Bính là
thông gia với nhà bà Năm...
Cuộc
đời của nữ doanh nhân tài ba Nguyễn Thị Năm đã có cái kết không có hậu, âu cũng
là những sai lầm trong thời quá vãng. Sau này, một số nhà cách mạng lão thành
đã có những nghĩa cử minh oan cho bà khiến vong linh bà được an ủi phần nào. Bù
lại, con cháu của bà nay đều thành đạt, những phẩm chất cao quý của bà đã được
kế thừa và phát huy.
Nhận xét
Đăng nhận xét